به گزارش میراث آریا و به نقل از روابط عمومی صندوق توسعه و احیا، روز شنبه ۷ بهمن ماه ۱۴۰۲، در مناظره زنده تلویزیونی که در قالب برنامه «بالاتر» از شبکه خبر پخش شد، شهاب طلایی مدیر عامل صندوق توسعه و احیا و عبدالرضا مهاجری‌نژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، موضوع واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی را نقد و بررسی کردند.
در این مناظره، عبدالرضا مهاجری‌نژاد با نقد عملکرد صندوق توسعه و احیا در ۱۸ سال گذشته، گفت: این صندوق از بدو تاسیس در سال ۱۳۸۴ تا امروز تنها ۱۲۰ بنا را به کمک بخش خصوصی احیا کرده و به طور متوسط هر سال فقط ۷ بنا احیا شده است و این نشان دهنده آن است که ایرادات زیادی در نحوه واگذاری وجود داشته است.
نقد عملکرد صندوق، از ماهیت حقوقی تا مکانیسم واگذاری
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: مخالفت اصلی ما با نحوه واگذاری این بناهاست، چراکه مکانیسم روشنی در مورد نحوه واگذاری‌ها وجود نداشته و مطالعات کاملی درباره آن صورت نگرفته و شیوه‌های مرمتی درستی نیز در آن اجرا نشده است و همچنین نوع کاربری و خدمات تعریف شده، با ماهیت بنا سازگار نیست.
او ضمن تاکید بر ماهیت اقتصادی نهادهایی که به عنوان صندوق تاسیس می‌شود، ادامه داد: در قانون مصوب شده توسط دولت و مجلس در برنامه چهارم، ماهیت حقوقی صندوق مشخص نشده و در برنامه هفتم توسعه نیز این ماهیت، تکمیل نشده است.
مهاجری‌نژاد با اشاره به ماهیت غیرانتفاعی صندوق که در قانون به آن اشاره شده است، تصریح کرد: اگر صندوق، دولتی است چرا به ماهیت غیرانتفاعی به آن منتسب شده است و اگر غیر انتفاعی است چرا ساختار و تشکیلات و هزینه‌های آن، وابسته به دولت است.
او به حوزه‌های سه‌گانه میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی اشاره کرد و ادامه داد: صندوق و وزارتخانه تا الان در این زمینه‌ها به وظایف خود به خوبی عمل نکرده‌اند.
پاسخ به نقدها؛ مشارکت‌پذیری مردم، نه واگذاری بنا
در ادامه مناظره، شهاب طلایی، مدیرعامل صندوق توسعه و احیا در پاسخ به نقدهای مطرح شده، گفت: بنایی که متعلق به دولت است، الی‌الابد به دولت تعلق دارد، در بحث واگذاری، هرگز موضوع فروش بناها، مطرح نیست.
او ادامه داد: موضوع اصلی ما جذب مشارکت مردم در زمینه حفظ میراث فرهنگی و تاریخی متعلق به خودشان است. واگذاری بناهای تاریخی تعبیر درستی نیست و ما معتقدیم آنچه که صندوق انجام می‌دهد، جذب مشارکت‌پذیری مردم در حفظ بناهای تاریخی است.
حفظ بناهای تاریخی، فقط ثبت آثار نیست
طلایی تصریح کرد: حفظ بناهای تاریخی، فقط ثبت این آثار نیست، حفاظت از این بناها دارای یک چرخه چند مرحله‌ای شامل شناسایی، ثبت، مرمت و احیاست. زمانی که یک بنا با حضور مردم احیا شود، پایداری آن افزایش یافته و به نحو احسن، حفاظت می‌شود.
او خاطر نشان کرد: در موضوع جذب منابع مردمی برای حفاظت و احیای بناهای تاریخی، در نظر گرفتن منافع مردم و جامعه محلی برای ما اهمیت بسیار زیادی دارد.
مدیر عامل صندوق توسعه و احیا افزود: در گذشته نگاه تک‌بعدی به موضوع ثبت و حفاظت از بناها وجود داشته و منافع مردم و جامعه محلی، لحاظ نشده است. سابقا در حفظ بناها، فقط موضوع ثبت، دنبال شده است و حضور و مشارکت مردم در احیا بناهایی که جنبه هویتی هم برای آن‌ها دارد، محقق نشده است.
حفاظت پایدار بناهای تاریخی، با مشارکت مردم
طلایی ضمن اشاره به اهمیت مشارکت مردم در حفظ بناها تاکید کرد: این مسئله به نوعی مردم را در مسئله حفظ میراث فرهنگی درگیر می‌کند و مشارکت آنان، به حفاظت پایدار می‌انجامد.
او ادامه داد: تاسیس صندوق، تصمیم یکباره و آنی نبوده است بلکه حاصل تجربه سیاستگذاری کشور در امر احیای بناهای تاریخی است، طرح‌های مختلفی قبل و بعد از انقلاب اسلامی برای حفاظت از میراث فرهنگی و بناهای تاریخی اجرا شده و خروجی همه این طرح‌ها، تاسیس صندوق توسعه و احیا بوده است.
مدیرعامل صندوق توسعه و احیا به بند ز ماده ۱۱۴ قانون برنامه چهارم توسعه اشاره کرد و گفت: براساس تجربه طرح‌های حفاظت، این قانون تصویب کرد که صندوقی تاسیس شود که متولی امر حفاظت و احیای بناهای تاریخی کشور شود.
فرصت‌سوزی در ادوار گذشته صندوق توسعه و حیا
طلایی ادامه داد: این که صندوق نتوانسته به بخشی از ماموریت‌های خود عمل کند، ناشی از فرصت‌سوزی‌هایی است که در ادوار گذشته اتفاق افتاده است. صندوقی که مولود دغدغه‌های دل‌سوزان و کارشناسان میراث فرهنگی بوده، در سنوات قبل، مورد پذیرش بخش‌های مختلف وزارتخانه، قرار نگرفته است و همین مسئله باعث شده فرصت‌های زیادی از دست برود.
او افزود: در موضوع مشارکت مردم در احیای بناهای تاریخی باید گفت صندوق برای پر کردن یک خلأ کشور در حوزه حفاظت و احیای میراث فرهنگی کشور، تاسیس شده است و دارای یک شخصیت حقوقی مستقل، ذیل وزارت میراث فرهنگی است.
مدیر عامل صندوق توسعه و احیا خاطر نشان کرد: طبق استفساریه‌ای که از دیوان محاسبات کشور گرفته شده، صندوق توسعه و احیا دارای ماهیت دولتی است و به همین دلیل است که مانند سایر دستگاه‌های دولتی دارای ذی‌حساب و سازوکار مالی دولتی است. بند دو اساس نامه صندوق نیز تصریح می‌کند که صندوق، موسسه‌ای وابسته به وزارتخانه میراث فرهنگی است.
طلایی اظهار کرد: علاوه بر بند ز ماده ۱۱۴ برنامه چهارم توسعه، قانونگذار در ماده ۸ قانون حمایت از استادکاران و فعالان صنایع دستی نیز صندوق را به عنوان نهاد دولتی معرفی می‌کند.
موضوع صندوق فقط بناهای دولتی نیست
او در ادامه تصریح کرد: موضوع صندوق فقط بناهای دولتی نیست، ماده ۶ اساسنامه صندوق، بناهای تاریخی قابل احیا را شامل همه بناهای تاریخی اعم از خصوصی و دولتی کشور می‌داند. وقتی این ماموریت توسط قوه مجریه به صندوق اعلام شده است، این عنوان نشان‌دهنده فهم قانونگذار از مسئله حفاظت بناهای تاریخی است که آن را منحصر به بناهای دولتی ندانسته و زمینه حضور صندوق در احیای همه بناها را فراهم کرده است.
سیاست تملک و مرمت با منابع دولتی، در عمل شکست خورد
مدیرعامل صندوق توسعه و احیا در پاسخ به انتقادات مهاجری‌نژاد گفت: در یک دوره، بر اساس فهم قانونگذار و مجری قانون، از منابع عمومی کشور هزینه شده و بناهای تاریخی از مردم خریداری و تملک شد تا توسط دولت مرمت شود. اما تجربیات سال‌های بعد نشان داد که این سیاست شکست خورده است و به دلیل همین شکست، صندوق توسعه و احیا تاسیس شد تا با کمک بخش خصوصی و مردمی، بناها احیا شوند.
طلایی افزود: اگر مردم در خود بناها، ساکن بودند، این بناها به نحو احسن‌تری حفظ و مرمت می‌شد. در گذشته در بخش دولتی طرح‌های مرمتی شبیه طرح پردیسان، تصویب و اجرا شد ولی کفاف همه بناهای تاریخی کشور را نداد و چاره‌جویی برای حل این مشکل، منجر به تاسیس صندوق شد.
همه بناهای ثبت شده، نفیس هستند
او اظهار کرد: بناهای دولتی و خصوصی که ثبت ملی می‌شوند، همگی نفیس محسوب می‌شوند، اما سیاست جذب مشارکت مردم در احیای بناها، بسته به میزان شاخص بودن بنا، متفاوت است.
مدیرعامل صندوق توسعه و احیا ادامه داد: بناهای شاخصی که بر اساس اصل ۷۳ قانون اساسی، جزو نفایس ملی است، توسط خود دولت، مرمت شده و اداره و مدیریت می‌شود، از جمله این بناها می‌توان به پایگاه‌های ملی و بناها و محوطه‌های شاخصی مثل مجموعه کاخ گلستان، کاخ سعدآباد، کاخ نیاوران، مجموعه بیستون و تخت جمشید اشاره کرد.
در مردمی‌ترین دوران وزارت میراث فرهنگی به سر می‌بریم
طلایی تصریح کرد: مردمی‌ترین دوران وزارت میراث فرهنگی، همین دوران فعلی است که مقامات مختلف دولتی با حضور دائمی در بناها و بافت‌های تاریخی، با شنیدن دغدغه مردم، از نزدیک در جریان مسائل و مشکلات مردم در این بافت‌ها قرار می‌گیرند و براساس دغدغه مردم، سیاستگذاری می‌کنند.
۲ هزار بنای دولتی، آماده واگذاری است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه مناظره در پاسخ به مدیرعامل صندوق توسعه و احیا گفت: امروز ۲ هزار بنای دولتی آماده واگذاری است، این بناها متعلق مردم است. وزارت میراث فرهنگی باید وظایف حاکمیتی خود عمل کند و جلوی تخریب بناهای خصوصی ارزشمندی مانند بازار تهران را بگیرد، نه اینکه سراغ راحت‌ترین کار برود که احیای بناهای متعلق به کل آحاد جامعه است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی افزود: دولت باید هم از نظر طرح مرمت و هم در اعطای تسهیلات به کمک مالکان بناهای خصوصی بیاید، چرا میراث فرهنگی بر احیای تک بناها اصرار دارد و به دنبال احیای بافت‌ها نمی‌رود.
احیای تک بناها، محرک ایجاد موج احیا در تمام بافت تاریخی
طلایی در پاسخ گفت: در موضوع بناهای تاریخی کشور نمی‌توانیم یک نسخه واحد ارائه کنیم. از طرف دیگر ما نمی‌توانیم به سیاست شکست خورده گذشته بازگردیم که احیا را صرفا به کمک منابع دولتی، دنبال می‌کرد.
مدیر عامل صندوق توسعه و احیا ادامه داد: احیای تک بناها در بافت‌های تاریخی، محرک احیای تمام بافت شده است. ما امروز تک بناهای دولتی در تبریز، اصفهان، یزد و اردکان داریم که با جذب مشارکت و سرمایه‌گذاری مردمی احیا شده و باعث ایجاد موج احیا در کل بافت تاریخی شده است.
غیبت دولت در بافت‌های احیای تاریخی
مهاجری‌نژاد در ادامه تاکید کرد: دولت با منابعی که در اختیار دارد، وارد احیای بافت نمی‌شود ولی به موضوع احیای بناها از طریق واگذاری ورود می‌کند که دارای موانع قانونی است و دلیل این امر هم، کمبود منابع مالی است.
طلایی در پاسخ گفت: متولی بافت تاریخی شهرها، فقط میراث فرهنگی نیست، بلکه نهادهای دیگری مانند شهرداری‌ها، وزارت راه و مسکن و شهرسازی، اوقاف و نهادهای متعدد دیگری نیز در این بافت‌ها متولی هستند. اینکه در احیای این بافت‌ها فقط وزارت میراث فرهنگی را متولی بدانیم نه علمی است و نه عملی و اجرایی.
او ادامه داد: اینکه وزیر میراث فرهنگی به موضوعاتی که دغدغه مردم است توجه می‌کنند و خودشان پای کار آمده‌اند، مسئله‌ای متفاوت با موضوع بافت‌های تاریخی است و نباید موضوع بناهای تاریخی را الزاما به سایر موضوعاتی که وزارتخانه با تمام توان در آن فعالیت می‌کند ربط بدهیم.
موضوع اصلی ما جریان یافتن زندگی در بناهای تاریخی است، نه درآمدزایی
مدیر عامل صندوق توسعه و احیا تصریح کرد: موضوع اصلی ما جریان یافتن زندگی و حیات در بناهای تاریخی است و بحث فروش یا واگذاری صرفا برای اجاره و منافع اقتصادی هرگز مورد نظر ما نبوده و نیست. موضوع ما اصلا دریافت کاستی‌های بودجه از محل واگذاری بناها نیست و فقط به مرمت و احیای آن قبل از آنکه به تلی از خاک تبدیل شوند می‌اندیشیم.
طلایی اضافه کرد: ما شاهد هستیم که وقتی بناهایی برای احیا و مرمت و بهره‌برداری در مدت معین، به مردم سپرده می‌شود، مردم مانند فرزند خود از گوشه گوشه آن بنا مراقبت می‌کنند.
او با شاره به انتقادات مهاجری‌نژاد، تصریح کرد: مگر می‌شود در کشور بنایی توسط صندوق، احیا شود ولی فاقد طرح مرمتی مصوب نباشد، تا زمانی که طرح مرمت یک بنا به تایید شورای فنی صندوق نرسد، اجازه عملیات مرمت صادر نمی‌شود.
در احیای بناها، باید منافع تمامی ذی نفعان را در نظر بگیریم
مدیر عامل صندوق توسعه و احیا ادامه داد: ما در موضوع احیای بناهای تاریخی کشور باید منافع تمامی ذی نفعان را درنظر بگیریم، باید مردم و جامعه محلی را به عنوان بازیگران اصلی حفظ و احیای بناهای تاریخی را به رسمیت شناخته و برای آن‌ها نقش قائل شویم. اینکه صرفا با نگاه دولتی و با تکیه بر منابع دولتی و صندوق توسعه ملی و سایر منابع دولتی به دنبال تملک و مرمت بناها باشیم، نگاه قدیمی و شکست خورده‌ای است.
طلایی افزود: در مورد بناهای شاخص و فاخر، وزارت میراث فرهنگی، کمیته نفائس ملی را تاسیس کرده است. در این کمیته، فحول و بزرگان حوزه میراث فرهنگی عضو هستند، اگر این کمیته تشخیص دهد که یک بنا باید توسط دولت، مرمت و اداره شود، مدیریت آن صد در صد به بخش دولتی سپرده می‌شود.
مهاجری‌نژاد در ادامه به موضوع متولی بودن وزارت میراث فرهنگی در احیای بافت‌ها اشاره کرد و گفت: بسیاری از مساجد تاریخی نیازمند مرمت است و وزارت میراث فرهنگی برای آن کاری انجام نداده است.
همراهی و هماهنگی کامل اوقاف و میراث در احیای بناها
مدیرعامل صندوق توسعه و احیا در پاسخ گفت: یکی از بهترین دوره‌های هماهنگی بین وزارت میراث فرهنگی و سازمان اوقاف در همین دوره فعلی انجام شده است، چرا که وزیر محترم با سازمان اوقاف به عنوان یکی از دستگاه‌هایی که بیشترین تعداد بناهای تاریخی را در اختیار دارد، تفاهم‌نامه جامعی امضا کرده و روند همکاری ما با اوقاف در زمینه احیای بناهای تاریخی، روندی روبه رشد بوده و در تمام طول دوران گذشته تا امروز، بی‌سابقه بوده است.
او در ادامه به جذب مشارکت مردم و بخش خصوصی برای مرمت و احیای ۴۰ بنا در سال جاری توسط صندوق اشاره و تصریح کرد: احیای ۴۰ بنا به معنای احیای بافت تاریخی، جذب اعتبار بخش خصوصی، اشتغالزایی برای مردم محلی، سرمایه‌گذاری مردم در بناهای تاریخی است.
با اصل فعالیت صندوق موافقیم
مهاجری‌نژاد در جمع‌بندی نهایی این مناظره گفت: جدا از بحث فنی و کاربری، باید فرق اموال سرمایه‌ای و اموال مصرفی را بدانیم. ما در سال‌های همه مراکز گردشگری در استان‌ها را فروخته‌ایم که نتایج خوبی نداشته است.
او تاکید کرد: در امر احیا باید مولفه‌های مربوط به حوزه اقتصاد گردشگری و محیط زیست، رعایت شود. من با نحوه واگذاری به این صورت مخالفت هستم اما در مورد اصل کاری که صندوق انجام می‌دهد مخالفتی ندارم.
تکمیل چرخه حفاظت از بناهای تاریخی با حضور مردم
طلایی نیز در جمع‌بندی گفت: باور ما بر این است که حفاظت از میراث فرهنگی باید توسط خود مردم انجام شود حفاظتی که توسط مردم انجام شود، پایدارتر است. صندوق توسعه و احیا و مجموعه وزارت میراث فرهنگی، برای مشارکت‌پذیری در امر مرمت و احیا، یک فرآیند شفاف و قانونی را در قالب یک مجموعه دولتی ایجاد کرده است.
او در پایان تاکید کرد: چرخه حفاظت از بناهای تاریخی، با حضور مردم در احیای این بناها، تکمیل می‌شود. فرایندهای اجرایی صندوق، سازوکار حضور و مشارکت مردم در امر احیا را رقم می‌زند. وظیفه ما این است که به جای نگاه دولتی و اتکای صرف به منابع دولت و بخش عمومی، مردم را درگیر امر احیا و حفاظت از بناهای تاریخی و میراث فرهنگی کنیم.
انتهای پیام/
نظر شما